Uyarlamalar & uyarlananlar (III)

Programın açılışını; Adamo’nun 1964 tarihli Car je veux isimli şarkısıyla yaptık. Altmışlı yıllarda Adamo’nun birçok şarkısının Türkçe aranjmanı yapılmıştı. Bunlardan en popüleri de sözleri Fecri Ebcioğlu imzalı Tombe la neige uyarlaması Her Yerde Kar Var’dı. “Car je veux” ise aslında “Çünkü istiyorum” demek ama Fransızcada "çünkü" anlamına gelen ve "kar" şeklinde okunan “car” kelimesiyle Adamo ismini yan yana gören Selçuk Özgürdal’ın aklına Tombe la neige gelmiş olacak ki, bunun birebir Türkçe karşılığını ödünç alıp bu şarkıyı dilimize, Karlar Düşer adıyla uyarlamış. Parça doksanlarda Akrep Nalan ve Emel Müftüoğlu gibi isimler tarafından yorumlanmıştı.

Linda de Suza, Portekiz’den Fransa’ya göç etmişti ve burada ilk başlarda sıkıntılı şartlar altında yaşamış, bir göçmen olmanın tüm zorluklarına göğüs germişti. Seksenli yıllarda seslendirdiği Face à face adlı şarkıda da o günleri anıyordu adeta sanatçı ve “Bugün beni alkışlamak için burada olan sizler, geçmişte bana acı çektirmiştiniz ama ben artık silinip giden o kız değilim, bugün burada karşı karşıyayız, siz o günden beri değişmemişsiniz, o zaman benden çaldığınız mutluluğu bugün birlikte paylaşabiliriz” diyordu. Fransızca sözleri sitem dolu bu parçanın Türkçe versiyonunu ise önce Nilüfer daha sonra da Ayten Alpman; Ülkü Aker imzalı sözlerle Söyleyemedim ismiyle seslendirmişti. 

Bundan tam kırk yıl önce, 1980’de aramızdan ayrılan Joe Dassin; L’éte indien, A Toi ve Salut gibi şarkılarıyla ülkemizde de bir dönem oldukça popülerdi. New York doğumlu sanatçı, repertuarında da hem İngilizceden hem de başka dillerden uyarlanan şarkılara yer vermişti. Bunlardan biri de Siffler sur la colline idi. 1967 tarihli Riccardo del Turco şarkısı Uno tranquillo’dan Fransızcaya uyarlanan parçanın Fransızca sözleri Jean-Michel Rivat ve Frank Thomas’nın imzasını taşıyor. 1968’de single olarak piyasaya çıkan ve Belçika listelerinde iki numaraya kadar yükselen şarkı bir dönem Ah sen sen adıyla Türkçe olarak da yorumlanmıştı.

Fransız müziğinin ve sinemasının efsaneleşmiş isimlerinden Yves Montand'ın repertuarında şiirden müziğe uyarlanan şarkılar yer aldığından bahsetmiştik, sanatçı klasik müzikten uyarlanan bir melodiyi de seslendirmişti altmışlı yıllarda. Parça aslında 1961 tarihli Aimez-vous Brahms? filminin orijinal müzikleri arasında yer alıyordu. Françoise Sagan’ın romanından beyazperdeye uyarlanan filmde, Yves Montand başrolleri; Anthony Perkins ve Ingrid Bergman’la paylaşıyordu. Filmin tema müziğine ise Brahms’ın üçüncü senfonisinden yola çıkarak Georges Auric imza atmıştı. Bu melodi aynı yıl, Franoçoise Sagan’ın yazdığı sözlerle Quand tu dors près de moi adıyla önce Dalida, daha sonra da Yves Montand tarafından kaydedildi. 1983'te ise bu kez Serge Gainsbourg, yine Brahms’ın bu ünlü eserinden esinlendiği Baby alone in Babylone’u yazmış, bu şarkıyı da Jane Birkin yorumlamıştı.

Dalida; kariyerinin son hit şarkılarından 1983 tarihli Mourir sur scène'de (Sahnede ölmek) “Ben ki hayatımda tüm seçimlerimi kendim yaptım, ölümümü de yine ben seçmek istiyorum, bazıları yağmurlu bir günde ölmek ister bazıları da yataklarında sakin bir şekilde ama ben sahnede ölmek istiyorum” diyordu. Sanatçının bundan sadece birkaç yıl sonra kendi hayatına son verdiği göz önünde bulundurulduğunda farklı bir anlam kazanan parça, 1986’da Born to sing adıyla Shirley Bassey tarafından İngilizce sözlerle yorumlanmış ve büyük ses getirmişti. 1985’te de Ajda Pekkan, Beş Yıl Önce On Yıl Sonra grubuyla birlikte Bir Gece Sahnede ismiyle seslendirmişti şarkıyı. 

Bir blues klasiği olan Saint James Infirmary’nin ortaya çıkışı 1920’li yıllara dayanıyor. 1928’de Louis Armstrong yorumuyla şöhrete kavuşan parça, daha sonra Josh White ve Joe Cocker gibi onlarca isim tarafından seslendirilmişti. Şarkının orijinali, St James Hastanesinde sevgilisinin ölümüne tanıklık eden bir adamı konu alıyordu. Parçanın Fransızca uyarlaması ise 1965’te Eddy Mitchell tarafından yapıldı. Bir rock’n’roll tutkunu olan Eddy Mitchell; Elvis Presley, Jerry Lee Lewis, Eddie Cochran ve Buddy Holly gibi isimlere hayranlık besliyordu. Cochran ve Holly’nin otomobil ve uçak kazaları sonucu arka arkaya hayata veda etmeleri onu derinden etkilemişti. O da bu üzüntüsünü dile getirmek için hali hazırda bir ağıtı andıran Saint James Infirmary’yi seçti. J'avais deux amis adını verdiği parçanın nakarat kısmını: “Daha dün iki dostum vardı, birinin adı Buddy, diğerininki de Eddie’ydi” şeklinde kaleme aldı ve bu zamansız ölümlerden bahsetti müzikseverlere. 

Dünya popüler müzik tarihine geçen My Way, Frank Sinatra yorumuyla hafızalara kazınmıştı ama orijinali ilk kez 1967 yılında, Fransızca sözlerle yayınlanmıştı. Şubat 1967’de başlamıştı şarkının hikâyesi. Besteci Jacques Revaux; For Me adını verdiği bir slow bestelemiş fakat şarkı kimsenin ilgisini çekmemişti. Aynı yılın yaz aylarında Revaux imzasını taşıyan iki parça listelerin zirvesinde yerleşince dönemin popüler şarkıcılarından Claude François, ünlü bestecinin kapısını çaldı. İkili François’nın Dannemois’daki değirmeninde buluşmaya karar verdi. Claude François o dönemde France Gall’den yeni ayrılmıştı ve For Me’nin melodisini duyduğunda, bu ayrılığı anlatan sözler yazmak geldi aklına. Böylece şarkının sözlerini Gilles Thibault ile birlikte tamamladılar ve ortaya Comme d’habitude çıkmış oldu. Comme d’habitude; "Her zamanki gibi" anlamına geliyor, parçada da her şeyin rutine bindiği bir ilişki anlatılıyordu. Fransa’da ilk başta fazla ilgi görmeyen şarkının satış rakamları pek parlak değildi. Şarkı, bundan iki yıl sonra Paul Anka tarafından İngilizce sözlerle My Way adıyla seslendirildi, onu uluslararası şöhrete kavuşturan isim ise Frank Sinatra oldu. Sonrasında Ray Charles, Elvis Presley ve Sammy Davis Junior gibi isimlerce yorumlandı. Fransa’da ise Claude François’nın ölümünün ardından Michel Sardou seslendirdi parçayı. 1200’e yakın farklı versiyonuyla müzik tarihinin en fazla yorumlanan eserlerinden biri olan Comme d’habitude'ün günün her dakikasında dünyanın bir köşesinde çalındığına dair bir anekdot da mevcut. 

Sacha Distel’in repertuarında pek çok uyarlama parça bulunduğundan bahsetmiştik. Bunlardan biri de ilk olarak 1963’te, Amerikalı caz grubu The Village Stompers tarafından enstrümantal olarak kaydedilen ve Amerika listelerinde iki numaraya kadar yükselen Washington Square'di. Distel 1964’te, Maurice Tézé imzasını taşıyan sözlerle, Un air de banjo adıyla seslendirmişti şarkıyı.  Parça en son Stephen King’in romanından uyarlanan HBO dizisi The Outsider’da çıktı karşımıza, dizinin ana karakterinin hayatında önemli bir yere sahipti ve sezon finalinin son anlarında da The Village Stompers yorumu yansımıştı ekranlara.

Michèle Torr, 1977'de Monaco'yu temsil ettiği Eurovision Şarkı Yarışmasında kendisine dördüncülüğü getiren Une petite française (Küçük Bir Fransız Kızı) adlı şarkıda: "Ben Marilyn Monroe değilim, Pascal’i okumadım, sık sık Paris’e gitmiyorum, adımı değiştirmedim, sadece taşrada doğan küçük bir Fransız kızıyım" diyor ve Fransız kadınlarına ait yaygın imajı ters yüz ediyordu adeta. Parçanın sözleri Jean Albertini müziği ise Paul de Senneville ile Olivier Toussaint’e aitti. Şarkıyı ilerleyen dönemde İtalyanca, İspanyolca, Almanca ve İngilizce olarak da seslendirdi Torr. Parçanın aynı yıl Fince bir uyarlaması da yapılmıştı. Ülkemizde ise Ayla Algan, Fikret Şeneş imzalı sözlerle Küçük Bir Kız adıyla yorumlamıştı parçayı. 

16 Şubat’ta 93 yaşında hayata veda eden Yeni Zelanda asıllı Graeme Allwrigth, özellikle Leonard Cohen ve Bob Dylan uyarlamalarıyla tanınıyordu ama İngilizce pek çok farklı eseri de Fransızcaya kazandırmıştı. Bunlardan biri de 1963’te Pete Seeger yorumuyla üne kavuşan Little boxes’tı. Şarkının bestesinin yanı sıra İngilizce sözleri de Malvina Reynolds’a aitti ve banliyöde yer alan ve hepsi küçük birer kutucuğa benzeyen evlerden bahsediyor ve o yıllarda gelişmekte olan orta sınıf yaşam tarzına eleştirel bir bakış getiriyordu. İlerleyen dönemde Elvis Costello, Donovan ve Regina Spektor da dâhil olmak üzere pek çok farklı sanatçı tarafından yorumlanan şarkı aynı zamanda 2005-2012 yılları arasında yayınlanan Weeds adlı dizinin de tema müziğiydi.

Özellikle altmışlı ve yetmişli yıllarda Fransızcadan Türkçeye pek çok şarkı uyarlanırken son dönemde bu sayı bir hayli azaldı ancak bir sanatçı var ki şarkıları günümüzde de Türk müzisyenlerden bir hayli ilgi görüyor: bu isim Calogero... Özellikle Teoman ve Pinhani; geçmiş yıllarda onun eserlerini Türkçeye uyarlamıştı. Ayrıca Sertap Erener de Si seulement je pouvais lui manquer adlı parçayı Bir Damla Gözlerimde ismiyle seslendirmiş, C’est dit adlı parça ise Bir Lokma Aşk olarak Türkçeye çevrilmişti.  Teoman imzalı uyarlamalardan birinin orijinali de Danser encore adını taşıyordu. 2009’da Teoman'nın kendi yazdığı sözlerle Çoban Yıldızı adıyla seslendirdiği parçanın orijinalinin sözleri Zazie’ye, müziği ise Calogero’ya ait.